Οι αναδυόμενες αγορές και οι επιπτώσεις της παραοικονομίας τους

Η γενική διευθύντρια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου Christine Lagarde προειδοποίησε την προηγούμενη εβδομάδα ότι η παγκόσμια οικονομία θα καταγράψει απογοητευτικό ρυθμό ανάπτυξης το 2015, κυρίως επειδή οι αναδυόμενες αγορές διανύουν την πέμπτη συνεχόμενη χρονιά επιβράδυνσης της ανάπτυξης. Οι οικονομίες αυτές, ωστόσο, έχουν τη δυνατότητα να τονώσουν το ρυθμό ανάπτυξης, βγάζοντας "στην επιφάνεια" μέρος της τεράστιας "σκιώδους" οικονομίας τους. Σε μια πρόσφατη έκθεση, ο ειδικός σε θέματα παραοικονομίας της Ευρώπης, Friedrich Schneider, μαζί με δύο συνεργάτες του, συμπεραίνουν ότι η Ρουμανία, η χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τη μεγαλύτερη παραοικονομία, έχει έναν ανεπίσημο τομέα που ισοδυναμεί με το 28% του επίσημου Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος της. Η σκιώδης οικονομία της νομοταγούς Ελβετίας, αντίθετα, αντιστοιχεί σε λιγότερο από το 7% του ΑΕΠ της. Η έκθεση του Σεπτεμβρίου της Παγκόσμιας Χρηματοοικονομικής Ακεραιότητας σχετικά με τις παράνομες χρηματοοικονομικές ροές περιλαμβάνει το παρακάτω γράφημα για τη ρωσική παραοικονομία: http://assets.bwbx.io/images/ioZCPT.TGzzY/v1/-1x-1.jpg Το γράφημα δείχνει ότι η σκιώδης οικονομία της Ρωσίας αντιστοιχεί περίπου στο 40% του ΑΕΠ -στο άνω άκρο του εύρους των εκτιμήσεων που βρίσκει κανείς στα ακαδημαϊκά συγγράμματα- αλλά η έκθεση επίσης αναφέρει ότι έχει συρρικνωθεί κατά περισσότερο από το ένα τρίτο από το 2001, το έτος που η Ρωσία εισήγαγε έναν κατ αποκοπή φόρο εισοδήματος 13%. Δεν είναι τυχαίο ότι τα πρώτα χρόνια μετά την αλλαγή, η Ρωσία κατέγραψε τον πιο εντυπωσιακό ρυθμό ανάπτυξης από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Η οικονομική ισχύς δεν αντικατόπτριζε μόνο τις υψηλότερες τιμές πετρελαίου, που δεν πρόσφεραν σημαντική οικονομική ώθηση μέχρι το 2005, αλλά κυρίως καταδείκνυε τις επιπτώσεις της μετακίνησης ενός μέρους της οικονομίας από τον σκιώδη τομέα στον επίσημο, μέσω της απόσυρσης ενός κινήτρου για να αποκρύπτει κανείς το εισόδημά του από τις φορολογικές αρχές. Όποιος ταξίδεψε στη Γεωργία πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τις φιλελεύθερες οικονομικές μεταρρυθμίσεις της δεκαετίας του 2000 θα δυσκολευόταν να πιστέψει πως η οικονομία τριπλασιάστηκε σε μέγεθος σε όρους δολαρίου μεταξύ του 2004 και του 2008: οι ζωές των ανθρώπων βελτιώθηκαν, αν και όχι τόσο δραστικά. Το παραμύθι της ανάπτυξης ήταν το αποτέλεσμα της πιο αποτελεσματικής, ίσως, μετα-κομμουνιστικής εκστρατείας κατά της διαφθοράς, η οποία περιελάμβανε την αναδιάρθρωση της αστυνομίας και του νομικού συστήματος της μικροσκοπικής χώρας, την απογύμνωση των γραφειοκρατών από τις περισσότερες ρυθμιστικές εξουσίες τους και τον εξαναγκασμό διεφθαρμένων αξιωματούχων να επιστρέψουν τον αδικαιολόγητο πλούτο. Την περίοδο 2005- 2008, η Γεωργία εκτοξεύθηκε από τη θέση 130, στη θέση 67 της λίστας της Διεθνούς Διαφάνειας με βάση το Δείκτη Αντίληψης για τη Διαφθορά. Οι χώρες μπορούν να χρησιμοποιήσουν την παραοικονομία ως πηγή γρήγορης ανάπτυξης μέσω της καθαρής πολιτικής βούλησης. Δεν σημαίνει ότι νομιμοποιούν τα ναρκωτικά ή την πορνεία: τα περισσότερα από τα χρήματα που βρίσκονται στη σκιά προέρχονται από νόμιμες επιχειρήσεις που φοροδιαφεύγουν. Σύμφωνα με την έκθεση Παγκόσμια Οικονομικής Ακεραιότητας, το 2012, η Ινδία έχασε το 5% του ΑΕΠ της από την πρακτική της ψευδούς δήλωσης της τελωνειακής αξίας των εξαγόμενων εμπορευμάτων. Η χρήση της ίδιας πρακτικής προς την αντίστροφη κατεύθυνση οδήγησε και σε παράνομες εισροές αντίστοιχες του 3,3% του ΑΕΠ. Και δεν είναι το χειρότερο παράδειγμα από πλευράς παράνομων χρηματοοικονομικών ροών: http://assets.bwbx.io/images/icrfP.wShBIA/v1/-1x-1.png?watermark=magnify Η Πρακτική των ψευδών δηλώσεων της δασμολογητέας αξίας των εξαγόμενων προϊόντων είναι σχετικά εύκολο να γίνει αντιληπτή. Είναι αρκετό να συγκρίνει κανείς τα στατιστικά στοιχεία εισαγωγών και εξαγωγών μιας χώρας με εκείνα των εμπορικών της εταίρων. Μια παρόμοια μέθοδος μπορεί να εφαρμοστεί και σε άλλα είδη παράνομων ροών αλλά και σε "σκιώδη" κεφάλαια που παραμένουν εντός μιας χώρας. Ο Dev Kar, επικεφαλής οικονομολόγος της Global Financial Integrity και πρώην αναλυτής του ΔΝΤ, δεν συμψηφίζει τις παράνομες εισροές με τις εκροές. Υποστηρίζει ότι τα χρήματα που εισέρχονται με αυτόν τον τρόπο δεν είναι πιο ευεργετικά για μια κυβέρνηση από αυτά που εξέρχονται. Αυτό, ωστόσο, έχει νόημα μόνο από την πλευρά μιας κυβέρνησης. Στις αναδυόμενες οικονομίες, τεράστια τμήματα του πληθυσμού ζουν έξω από τον έλεγχο της κυβέρνησης. Συμμετέχουν σε διεφθαρμένα δίκτυα, σε επιχειρήσεις που είναι μόνο εν μέρει ορατές στην κυβέρνηση και σε ανεπίσημες αγορές απόλυτα έννομων αγαθών. Το βιοτικό τους επίπεδο είναι πολύ υψηλότερο από αυτό που αναφέρουν τα επίσημα στατιστικά στοιχεία, αλλά η κατάστασή τους είναι πιο επισφαλής από εκείνη των συνομηλίκων τους στις ανεπτυγμένες χώρες: ο νόμος της ζούγκλας υπόκειται σε απρόβλεπτες μεταβολές και οι υπόγειες οικονομίες δεν έχουν μηχανισμούς απορρόφησης των κραδασμών ενός σοκ. Οι περισσότεροι άνθρωποι θα προτιμούσαν πιθανώς τη διαφάνεια και την ευκολία του να ζεις στη νόμιμη οικονομία, αλλά δεν έχουν αυτή την επιλογή. Είναι χρήσιμο να έχουμε κατά νου ότι οι αναδυόμενες οικονομίες δεν είναι πραγματικά συγκρίσιμες με τα ανεπτυγμένα έθνη, και ούτε τα δεδομένα για την ανάπτυξή τους. Κάθε αναδυόμενη αγορά με το ένα τρίτο της οικονομίας της στη σκιά θα μπορούσε ανά πάσα στιγμή να εμφανίσει απότομη ανάπτυξη. Αλλά αυτό δεν θα έχει άμεσες επιπτώσεις για τους πολίτες αυτής της χώρας, οι οποίοι θα δουν μόνο ένα μέρος του πλούτου τους ξαφνικά να "νομιμοποιείται", ενώ η ανάπτυξη θα εξισορροπούνταν μόλις συνυπολογιζόταν πλήρως η επίδραση ενός συγκεκριμένου μέτρου. Αυτό συνέβη στη Ρωσία τη δεκαετία του 2010, όταν η κυβέρνηση έχασε την πολιτική βούληση για να δελεάσει την παραοικονομία να βγει στην επιφάνεια. Η ανάπτυξη είναι πιθανόν ο λάθος όρος για την αναζήτηση ενός τέτοιου στατιστικού σφάλματος. Η "βελτίωση της διαφάνειας" θα μπορούσε να λειτουργήσει καλύτερα. Ναι, μικρότερη παραοικονομία σημαίνει καλύτερες δημόσιες υπηρεσίες και μεγαλύτερη εμπιστοσύνη μεταξύ των πολιτών και προς τη χώρα τους, αλλά σε βραχυπρόθεσμο διάστημα, η αλλαγή αποδίδει καλύτερα με καλύτερη διακυβέρνηση και όχι με πραγματική οικονομική ανάπτυξη. Πηγή:bloombergview